Pustynia Błędowska

Podobno przed wiekami diabeł bardzo zdenerwował się na ludzi, którzy wydobywali srebro w olkuskich kopalniach. Z zemsty postanowił zasypać je morskim piaskiem. kiedy wracał znad morza obładowany wielkim workiem, niechcący zaczepił nim o wieżę kościoła w Błędowie i całą zawartość rozsypał po okolicy. Teraz 14,5 hektara tej diabelskiej „fuszerki” leży w granicach administracyjnych Dąbrowy Górniczej i jako część Pustyni Błędowskiej stanowi nie lada atrakcję dla miłośników przyrody i mocnych wrażeń.

Pustynia leży we wschodniej części Wyżyny Śląskiej. Jej obszar, który zajmuje 20km2, składa się z dwóch części przedzielonych doliną Białej Przemszy. Mniejsza – północna część, pod względem krajobrazowym ma charakter płaski i bardziej monotonny. Natomiast większa – południowa ma wiele form wypukłych w postaci wałów wydmowych.

Piaszczysty spacer
Dobrymi punktami wypadowymi na pustynię są: Błędów, Chechło, Klucze.W Błędowie swój początek bierze Szlak Pustynny PTTK o długości 28,5 km. Oznaczony kolorem żółtym wiedzie przez tereny pustyni od góry Jałowce, aż do Ryczowa. Panoramę pustyni możemy podziwiać z punktu widokowego na wzgórzu Dąbrówka. Dotrzemy do niego, wędrując czarnym Szlakiem Partyzanckim PTTK Skałbania – Chechło – Rodaki. Z kolei kolorem czerwonym oznaczona jest 3- kilometrowa ścieżka dydaktyczna, która prowadzi z rudnicy (Klucze) przez Pustynię Błędowską do doliny Białej Przemszy.

Jak powstała?
Do narodzin Pustyni Błędowskiej w równej mierze przyczyniły się siły natury, jak i działania człowieka. Te pierwsze przed 2, 3 milionami lat, podczas zlodowaceń stworzyły rozległą powierzchnię piasku i żwiru. Później wraz z ociepleniem klimatu tereny te zarosły lasami. W XIII wieku wraz z rozwojem hutnictwa w okolicy Olkusza zaczęto masowo wycinać lasy, których drewna wykorzystywano do opalania pieców hutniczych. Niedługo później, cienka warstwa gleby ustąpiła przed luźnymi piaskami. Dało to początek powtórnym narodzinom pustyni. W XIX wieku dla określenia tych terenów zaczęto używać nazwy geograficznej Pustynia Błędowska.

Pustynne życie
Roślinność porastająca pustynię przystosowana jest do trudnych warunków naturalnych. Dlatego też liczba występujących tu gatunków nie jest zbyt duża. Wśród traw spotkamy m.in. szczotlichę siwą, która wypuszcza do tysiąca korzeni, o łącznej długości sięgającej nawet jednego kilometra. Wiosną i latem pięknie kwitną : pięciornik, macierzanka, płonnik, rozchodnik, goździk kropkowany. Wiele z nich podlega ścisłej ochronie. W piasku żyją liczne owady : błonkówki, trzyszcze, mrówkolwy. Wśród ptaków występuje skowronek borowy, świergotek polny, lelek. W dolinie Białej Przemszy możemy natknąć się na bobra i łosia. Natomiast w jej wodach żyją pstrąg, strzebla potokowa i pierwotny kręgowiec – minog strumieniowy.

Falujące jezioro
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu na pustyni można było doświadczyć zjawiska fatamorgany. W czasopiśmie „Kosmos” z 1924 roku znajdujemy relacje prof. Kazimierza Piecha z wycieczki na pustynię w dniu 18 maja 1924 roku : „Poranek tego lata był chłodny, w południe słońce prażyło dość silnie. W momencie, gdyśmy się znaleźli pośrodku wielkiej płaszczyzny piaszczystej, ukazała nam się w zachodniej stronie pustyni falująca lekko, ciemnostalowa tafla jeziorna, w której przeglądały się wydmy i drzewa na nich rosnące”.

Poligon i film
Podczas II wojny światowej na Pustyni Błędowskiej ćwiczyły oddziały Afrika Korps gen. Erwina Rommla. Po wojnie tereny te były poligonem polskich oddziałów wojskowych. W latach 60. Jej plenery „zagrały” w filmie Jerzego Kawalerowicza „Faraon”. W 1999 roku w ramach międzynarodowych manewrów ćwiczyły tu wojska NATO.

Pustynia Błędowska:

• nie jest pustynią w sensie klimatycznym
• piasek na pustyni zalega do głębokości 60 m
• to największy w Polsce i Europie Środkowej obszar wydm śródlądowych (12,5km)
• najlepsze punkty widokowe :Czubatka (382 m n.p.m.) w Kluczach i Dąbrówka (355 m n.p.m.) w Chechle.